De Agenda Natuurinclusief is een samenwerkingsverband van het ministerie van LNV, het Interprovinciaal Overleg (IPO), LandschappenNL, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Het kernteam achter de agenda nam begin 2021 contact op met het OFL, omdat het team de agenda samen met een uiteenlopende groep stakeholders wilde opstellen. Daarbij was hun uitgangspunt dat stakeholders echt invloed op de inhoud van de agenda zouden krijgen. Daarom gingen hun gedachten uit naar cocreatie.

Wat betekent cocreatie?

'We zijn met het kernteam gaan onderzoeken wat cocreatie in dit geval betekent en wat het vraagt van de betrokken organisaties en hun stakeholders', vertelt OFL-secretaris Femke van Bree. 'Volgens ons was de belangrijkste vraag hoe je ervoor kan zorgen dat de resultaten van cocreatie inhoudelijk echt een plek krijgen in de totstandkoming van de Agenda Natuurinclusief. Als je mensen mee laat denken en praten, hoe zorg je er dan voor dat je hun input daadwerkelijk gebruikt en dat dit op een cyclische manier gebeurt, dus ook in volgende versies van de agenda?

Het OFL organiseerde daarom een reeks ontwerpsessies met het kernteam van de Agenda Natuurinclusief. Die sessies waren zelf ook op een cocreatieve manier opgezet, omdat het OFL het principe huldigt dat ook het bedenken van een cocreatief proces niet anders kan dan op basis van echte samenwerking. Het uitgangspunt van het OFL is dat juist een cocreatief procesontwerp vraagt om samenwerking met degenen die het gaan gebruiken, benadrukt Van Bree.

Werken in domeingroepen

Nadat het procesontwerp voor de Agenda Natuurinclusief halverwege 2021 was voorgelegd aan het ministerie van LNV, begon kort daarna het cocreatieve proces onder begeleiding van het OFL. Dit gebeurde aanvankelijk vanuit zes inhoudelijke domeinen: vrijetijdseconomie, bouw, energie, landbouw, water en infrastructuur. Later kwamen daar de domeinen 'financiën' en 'onderwijs en bewustwording' bij. Onder leiding van domeingidsen, gaven stakeholders uit al deze verschillende domeinen hun visie op wat natuurinclusiviteit voor hun domein betekent.

In de verschillende domeingroepen ontstonden zo uiteenlopende perspectieven op de inhoud van de agenda. Elke groep onderzocht de consequenties van natuurinclusief denken en handelen voor het eigen domein, waarbij soms binnen hetzelfde domein meerdere invalshoeken ontstonden. 'Waar we in het proces daarom naar zochten, was een manier om dat allemaal bij elkaar te brengen,' vertelt Van Bree, 'een integraal perspectief voor de agenda als geheel.'

Future Search als synthese

'Toen we daar met het kernteam over nadachten, realiseerden we ons dat het proces zoals we dat hadden ingericht, sterke overeenkomsten vertoonde met de voorbereiding van een Future Search', vertelt Van Bree. De Future Search is een methode om op een interactieve manier en via de dialoog met een groep deelnemers in tweeënhalve dag een gedeeld uitgangspunt te scheppen als basis voor concrete acties. 'Het was een synthese die niet van tevoren bedacht was. De domeingesprekken en zeker ook de gedachtewisseling tussen de domeingidsen onderling, droegen sterk bij aan een goede voorbereiding op een Future Search', aldus Van Bree.

Scepsis overwinnen

OFL-procesmanager Annelies van Velden merkte dat het niet direct eenvoudig was deelnemers te enthousiasmeren voor de Future Search. De tijdsinvestering van tweeënhalve dag riep weerstand op en er bestond scepsis over de effectiviteit van deze stap in het proces. 'Maar het werkt gewoon. De bijeenkomst heeft een blijvende indruk gemaakt op heel veel deelnemers. Het is iets dat ze niet snel vergeten', vertelt Van Velden. In de snelkookpan die een Future Search is, werd helderheid geschapen over de belangrijkste acties voor de Agenda Natuurinclusief. Ook ontstond zicht op hoe de domeinen daarbij konden samenwerken.

Voor de Future Search-bijeenkomst werden niet een-op-een dezelfde deelnemers uitgenodigd als voor de domeingroepen, zegt Van Bree. Dat zou een te grote groep hebben opgeleverd en de werking van de Future Search vraagt om een bepaalde groepssamenstelling, waarbij mensen worden uitgenodigd op grond van bijvoorbeeld invloed, ervaring of expertise. 'Sommige domeingroepen waren zelf al ver met een integrale benadering', aldus Van Bree, 'maar er was ook waardering voor de nieuwe blik die met de Future Search mogelijk was.'

Agenda klaar voor vervolgfase

De Future Search leverde negen actielijnen op, die vervolgens in de verschillende domeinen zijn geïntegreerd. Dit was waardevolle input voor de agenda. Om aan de slag te kunnen met een beknopte en heldere agenda zijn er per domein twee acties benoemd voor 2023. Deze zijn opgenomen in de Eerste Agenda Natuurinclusief, zoals die 17 juni 2022 op de Floriade in Almere is gepresenteerd. 'De rest van de rijke opbrengst uit de Future Search vormt input voor het vervolgtraject en is opgenomen in het achtergronddocument bij de agenda', licht Van Bree toe.