Foto door: Fred Schat
Hoe we in Nederland omgaan met water is cruciaal voor onze leefomgeving. Een goede bescherming tegen wateroverlast vanuit zee, rivieren en meren is ontzettend belangrijk. Maar ook weerbaarheid tegen watertekorten en bestendigheid tegen de gevolgen van overstromingen zijn onderwerpen die we niet kunnen negeren. Om ons land nu én in de toekomst veilig en leefbaar te houden, is het Deltaprogramma ontstaan.
Het Deltaprogramma is een langlopend, onafhankelijk programma; gevormd om een eenduidig, integraal beleid te voeren over het waterdomein van Nederland. Hierbij is het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) vanaf de verkenning betrokken geweest voor het overleg met maatschappelijke partijen. OFL-secretaris Jeroen Ubels vertelt over overleg in het OFL en de uitdagingen en ontwikkelingen van dit complexe programma. Jeroen Ubels werkt ondertussen aan een ander project bij het OFL. Sinds kort is Judith Klungers secretaris van het OFL-overleg over het Deltaprogramma.
Waarom is het Deltaprogramma ontstaan?
Na de watersnoodramp in 1953 wilde Nederland voorkomen dat zo’n ramp ooit weer zou gebeuren. Daarom is in datzelfde jaar de Deltacommissie ingesteld. In 2007 bleek dat de Deltacommissie nog steeds werkte met regels en handvaten uit de jaren zestig, terwijl de gevolgen van een overstroming vele malen erger waren geworden. Door de urgentie voor nieuwe handvaten, gepaard met de behoefte aan een meer sturende rol op waterveiligheid en meer samenwerking tussen gemeentes, provincies, waterschappen en Rijksoverheid, is het Deltaprogramma ontstaan.
|
Wat doet het Deltaprogramma?
Het Deltaprogramma is een interbestuurlijk programma. Hierbij ligt de focus niet op het maken van grote beslissingen, maar meer op een interbestuurlijke samenwerking tussen uiteenlopende partijen: rijk, provincies waterschappen, gemeenten, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en wetenschappelijke organisaties. De drie thema’s die centraal staan zijn: klimaatadaptatie, zoetwater en hoogwater. Aan het hoofd van het Deltaprogramma staat de deltacommissaris, Co Verdaas. Hij adviseert de bewindspersonen over deze onderwerpen.
Wat is de rol van het OFL bij het Deltaprogramma?
Water is een belangrijk element in de Nederlandse fysieke leefomgeving. Dit maakt dat niet alleen overheden zich bezighouden met het Deltaprogramma, maar ook het maatschappelijk perspectief van groot belang is in de vorming van beleid.
Daarom is het OFL vanaf het begin betrokken geweest om de maatschappelijke stem een plek te geven in het nationale Deltaprogramma.
We organiseren twee keer per jaar een bijeenkomst waarin OFL-leden advies geven over het Deltaprogramma. Deze bijeenkomsten worden sinds een aantal jaren voorgezeten door onafhankelijk OFL-voorzitter Johan van de Gronden. De voorzitter is tevens onderdeel van de stuurgroep van het Deltaprogramma. Hij zit daar als onafhankelijke partij, maar luistert ook kritisch mee met de opgaven die besproken worden. Deze constructie bij het Deltaprogramma is uniek voor het OFL.
Lees meer over het Deltaprogramma en de rol van het OFL.
Directeur Cascade: Leonie van der Voort.
Het leuke van onze projecten, naast dat we behoorlijke ingrepen in het landschap doen, is dat we ook heel veel aan natuurontwikkeling doen. Denk aan rivierverbredingen, landbouwgrond omzetten naar waterrijke natuur, de waterveiligheid verbeteren, noem maar op. Dat zijn allemaal onderwerpen waar het Deltaprogramma ook mee bezig is. Daarom is het Deltaprogramma voor ons een heel belangrijk programma waar we zo nauw mogelijk bij betrokken willen zijn.’
‘We merken wel dat het Deltaprogramma de afgelopen jaren een duizenddingendoekje is geworden. Natuurlijk komen er ontzettend veel onderwerpen kijken bij waterbeheer, maar ik zou graag zien dat het Deltaprogramma haar focus teruglegt op waar ze voor zijn opgericht: hoogwaterveiligheid. Het gaat een keer mis, we zien het al gebeuren in Limburg. Daar moet een partij zoals het Deltaprogramma als een huis voor gaan staan.’
‘De opgaven in Nederland zijn niet mals. Het bedrijfsleven ziet de urgentie en we maken ons grote zorgen. De overheid kan dit niet alleen. We hebben intensieve samenwerking nodig tussen de overheid en het bedrijfsleven – met waterbouwers, baggeraars, etc. – om gezamenlijk tot oplossingen en acties te komen. We moeten het wantrouwen naar elkaar overbruggen en kansen aanpakken.’
Hoe zien de sessies van het OFL eruit?
We organiseren twee bijeenkomsten per jaar. In het voorjaar is er een formele bijeenkomst waarin gereageerd wordt op het concept-Deltaprogramma. De inzichten van de OFL-leden worden in een advies aangeboden aan de Deltacommissaris en door de voorzitter toegelicht aan de stuurgroep van het Deltaprogramma. Dit advies zit ook bij het Deltaprogramma dat wordt aangeboden aan de Eerste en Tweede kamer op Prinsjesdag. In het najaar organiseren we een informele bijeenkomst. Dit is eigenlijk het moment waarop de leden kijken welke thema’s en vragen er nog spelen en waar ze volgend jaar meer over willen praten.
Welke thema’s komen tijdens de OFL-bijeenkomsten aan bod?
De drie kernthema’s van het Deltaprogramma zijn waterveiligheid, zoetwater en klimaatadaptatie. Sommige partijen zijn alleen geïnteresseerd in één of twee van de drie onderwerpen, maar de afgelopen jaren is de urgentie van bepaalde opgaven behoorlijk verschoven. Vroeger lag het accent écht op waterveiligheid. Alhoewel dat nog steeds belangrijk is, merken we dat het belang om over zoetwater en klimaatadaptatie te praten bij maatschappelijke partijen steeds groter wordt.
Het gebeurt natuurlijk weleens dat de meningen over bepaalde onderwerpen verdeeld zijn. Tijdens de OFL-bijeenkomsten willen we al die meningen op tafel krijgen. Het doel van de bijeenkomsten is niet om tot een consensus te komen, maar om zoveel mogelijk verschillende standpunten in kaart brengen om een advies te formuleren voor de Deltacommissaris.
.png)
OFL-secretaris: Jeroen Ubels
Hoe is het om een overleg te organiseren voor het Deltaprogramma?
Bij het organiseren van overleg over het Deltaprogramma zitten een aantal uitdagingen. Veel van de thema’s en de uitvoering gebeurt op regionaal niveau. Daar komen dan wel nationale keuzes en vraagstukken bij kijken waarvoor maatschappelijk overleg en participatie relevant zijn. Bij het OFL willen we participatie vanuit de maatschappij versterken. Daarom zoeken we continu naar manieren om participatie een plek te geven en nieuwe energie in het Deltaprogramma te blazen. We willen de leden meenemen in de grote lijnen van het Deltaprogramma. Dus niet alleen kijken naar het eindproduct en daarover adviseren, maar echt meedenken over de stappen die worden gezet in de voorbereidingen van het Deltaprogramma. Ook de leden willen scherper worden op de participatie. Er is dus intrinsiek veel energie om samen aan de slag te gaan.
Beleidsadviseur KBN: Geert Snoeij
‘De sessies die het OFL organiseert hebben altijd een goede balans tussen inhoudelijke kennisdeling en waardevolle discussie. Ik vond het daarom jammer dat de opkomst een aantal jaren aan de lage kant was en ben blij dat er bij het laatste OFL-overleg over het Deltaprogramma weer meer mensen aan tafel zaten. In Nederland heerst nog steeds de gedachte dat het waterbeheer wel wordt geregeld door waterschappen en Rijkswaterstaat. In zekere zin werkt dat ook zo, maar het is wel een onderwerp waar we echt gezamenlijk over na moeten denken.’
‘Soms moet je gezamenlijk ergens aandacht voor vragen. We moeten duidelijk maken dat we werken aan vraagstukken van nu en tegelijkertijd mensen meenemen in het verhaal dat deze vraagstukken over dertig jaar nog steeds spelen en dat we ons daarop moeten voorbereiden.’
‘In de komende jaren hoop ik meer kennisvergaring vanuit verschillende invalshoeken te zien. Hoe ziet ons watersysteem inclusief alle functies er in 2100 uit? Wat voor veranderingen zijn er dan? Is er genoeg nagedacht over verschillende scenario’s? We moeten echt nadenken over hoe we dit zo lang en efficiënt mogelijk kunnen doen en het gesprek daarover blijven voeren.’
Hoe is het om te werken aan een project met zo’n lange termijn?
In eerste instantie klinkt 2100 heel ver weg, maar lange termijndoelen passen juist bij dit soort maatschappelijke opgaven. Het gaat om het aanpassen van de fysieke leefomgeving, soms met kleine oplossingen en soms in de vorm van megaprojecten. Dat gebeurt natuurlijk niet binnen één nacht, dat kan jaren of zelfs enkele decennia duren. Als je dan nadenkt over een termijn tot 2100, dan klinkt dat ineens niet meer zo heel gek. Daarnaast motiveert zo’n lange termijn ook. Je weet dat we eigenlijk altijd in gesprek blijven over deze opgaven.
Participatie organiseren voor zo’n lange termijn is soms best lastig. Er is weinig concreet en beslissingen en meningen kunnen veranderen in de loop van de jaren. Daarom reflecteren we altijd op de richting waarin wordt gedacht, maar ook op wat er komend jaar gaat gebeuren. Op die manier blijven we met elkaar scherp op dat we de goede weg bewandelen. Daarbij horen ook vragen zoals: zijn alle belanghebbenden wel meegenomen en is er genoeg aandacht gegaan naar de uitvoeringscapaciteit? Je komt jaarlijks uitdagingen tegen die de ambities op de lange termijn bedreigen. Dat is wat participatie relevant maakt, de keuzes die je nu maakt bepalen hoe Nederland er in 2100 uitziet.
Welke ontwikkelingen ondervind je bij het Deltaprogramma?
De reden dat overleg nu zo belangrijk is, is omdat de uitdagingen op het waterdomein aan het verschuiven zijn. In Nederland hebben we altijd vanuit technische oplossingen gedacht, zoals het bouwen van dijken of deltawegen. Dat zijn relatief kleine veranderingen in het landschap. Maar als je gaat kijken naar zoetwater en klimaatadaptatie, dan heb je het gelijk over een veel grotere oppervlakte van Nederland. Dat betekent dat je meer stakeholders gaat raken en dat het onderwerp meer in het maatschappelijk debat komt te staan. De opgave verandert dus. De waterwereld moet meer de verbinding met andere domeinen gaan zoeken. Ik denk dat we dat als OFL alleen maar kunnen toejuichen.
Hoe is het om vanuit het OFL aan het Deltaprogramma te werken?
Jeroen vindt het vooral leuk om meer inzicht te krijgen in hoe we zo’n groot programma kunnen managen op nationaal niveau. Ik heb tijdens mijn opleiding al veel meegekregen over het onderwerp water, maar het is leuk om te zien hoe men tot zulke grote veranderingen komt in een brede samenwerking.
Je zit met iedereen naar een actieve puzzel te kijken die constant veranderd, maar die wel een duidelijk thema heeft: water. Dat vinden we er zo interessant aan!
Bekijk de video over het Deltaprogramma van voorzitter Johan van de Gronden.