Boven en onderlaag kwamen aan bod bij het tweede wintercollege dat op 2 maart jl. werd gehouden.
Marga Hoek beschouwde de ‘bovenkant’ door de United Nations ‘ Sustainable Development Goals’ (SDG) te beschrijven en de manier waarop deze doelen Nederland dwingen een transitie door te maken. Niet alleen voor de Nederlandse overheid maar ook voor Nederlandse bedrijven is er een flink aantal uitdagingen om deze transitie goed te laten verlopen. Zo wordt door aandeelhouders nog vaak naar de korte termijn gekeken en zijn er perverse prikkels. Energiebesparing en CO2-reductie bij grootverbruikers levert bovendien geen enkel rendement op, omdat energie en CO2-rechten voor grote bedrijven en grootverbruikers spotgoedkoop zijn. Niet alleen de overheden maar ook het bedrijfsleven maken dus deel uit van het dominante regime.
Pieter Hilhorst beschouwde het perspectief van de individuele burger. Hij is bang dat, net als met de klimaatopgaven, er wel over burgers maar niet met burgers wordt gepraat. Die burgers hebben dan het idee dat er over hun beslist wordt en keren zich af. Aan de hand van een voorbeeld (de taxi in Londen) liet Pieter Hilhorst zien dat de overheid soms probeert een probleem van een deel van de bevolking op te lossen door iets op te leggen aan de hele bevolking. Bovendien wordt vaak de kennis en ervaring die bij de burgers aanwezig is, niet gebruikt voor het oplossen van een probleem. Hij onderstreepte dit door een experiment met de aanwezigen. Uit het experiment bleek dat zelforganisatie en zelfkennis door burgers soms veel effectiever is dan een oplossing over te laten aan een overheid.
Met zijn eigen ervaringen als wethouder in Amsterdam in zijn achterzak onderstreepte hij nog eens de transitie-opgaven voor de (locale) overheid: minder klassieke inspraak en klachtenregelingen en meer omarming van burgerinitiatieven zoals ‘Right to Challenge’.
De aanwezige OIM voorzitters Ina Adema, Pieter Jan Biesheuvel en Menno Knip spraken uit wat ze meenemen van deze avond. Voor Ina Adema was dat de door Marga Hoek benoemde voedselproblematiek (luister naar recente optredens van Marga Hoek in het BNR programma ‘Duurzaam’ dat over dit onderwerp gaat (uitzending 30 januari 2017 en uitzending 27 februari 2017 ). Verder vond zij het paternalisme van de overheid, of bij voorkeur het ontbreken ervan, belangrijk. In haar tijd als wethouder in Deventer en in het project ‘Ruimte voor de Rivier’ gaf de overheid (maar) drie randvoorwaarden: geld, een tijdspad en vereiste waterstandsverlaging. Verder was er totale vrijheid. Samen met goede ondersteuning vanuit Rijkswaterstaat was dit alles de sleutel tot succesvolle samenwerking tussen overheden en bewoners.
Pieter-Jan Biesheuvel vertelde vervolgens dat hij genoten had van de discussie over het combineren van initiatieven van onderaf en de regeldrift van de overheid. Dit, ondanks dat deze discussie niet echt tot oplossingen leidde. Menno Knip, tenslotte, vond dat de presentatie van Marga Hoek het belang van het doormaken van een transitie nog eens onderstreept; met name op het gebied van de voedsel en waterveiligheid. De transitieopgaven zijn daarbij niet alleen ‘een wortel’ maar ook ‘een stok’, zo concludeerde hij.
Aan het eind van het college waren er lovende woorden voor de afscheidnemende OIM voorzitters Ina Adema en Menno Knip. Zij werden door de directeur-generaal Water en Ruimte, Peter Heij, toegesproken. Hij citeerde uit een dankbrief van de Minister Schultz-van Haegen aan beide OIM voorzitters. Erik Pool, algemeen secretaris van het OIM, sprak namens het OIM secretariaat over de wijze waarop deze twee OIM voorzitters de soms lastige vergaderingen met hun rust en kalmte steeds tot een goed einde brachten.
De presentaties van de twee sprekers kunt u op deze pagina vinden.