Anna Kogut werkt sinds 2020 voor het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL). Naast Aardgasvrije Wijken was ze actief in de begeleiding van het maatschappelijk proces naar de Agenda Natuurinclusief. Momenteel houdt ze zich voornamelijk bezig met procesbegeleiding voor het Nationaal Klimaat Platform (NKP).

Hoe ben je bij het OFL gekomen, en wat is jouw achtergrond?

Voordat ik bij het OFL kwam werken, was ik al lange tijd werkzaam bij maatschappelijke organisaties. Ik deed de communicatie en PR voor stichtingen die zich bezighielden met groen, kwetsbare mensen, daklozen… de ‘goede zaken’ zeg maar, met als doel die zaken vooruit te krijgen. Oorspronkelijk heb ik communicatie gestudeerd en wilde ik journalist worden. Ik ben best creatief aangelegd, denk ik, en tijdens mijn werk bij stichtingen kon ik dat goed uiten.

Ik weet nog goed dat ik namens een organisatie voor dak- en thuislozen in gesprek ging met de gemeente (Den Haag). Ik merkte toen dat het PR-werk niet meer bij mij paste: je vertelt een verhaal en probeert de andere partij daarvan te overtuigen. Terwijl ik merkte hoeveel meer – verschillende - uiteenlopende perspectieven er bestaan rondom maatschappelijke issues. Iedereen heeft een andere ervaring en daarmee ook een ander perspectief. Die perspectieven samenbrengen paste mij veel meer. Toen heb ik de switch gemaakt naar procesbegeleiding. Ik heb de drive om me in te zetten voor een maatschappelijk doel, de creativiteit om dat lang vol te houden en voor mij moet er ook een dynamiek zijn tussen alle stakeholders.

De afgelopen 10 jaar van mijn carrière heb ik mij vooral beziggehouden met het leren begrijpen van processen. ‘Wat gebeurt er nou precies, waarom loopt het niet en waarom botert het nu niet tussen de verschillende partijen?’ Wat kunnen we daaraan verbeteren?’. Dit zijn vraagstukken waar ik ontzettend over heb bijgeleerd. Toen ik helemaal vol zat met kennis en ideeën wilde ik dit ook graag in de praktijk gaan brengen. De vacature bij het OFL was dan ook op mijn lijf geschreven.

Dat past meer bij mij: ik heb de drive om me in te zetten voor een maatschappelijk doel, de creativiteit om dat lang vol te houden en voor mij moet er ook een dynamiek zijn tussen alle stakeholders.

Voldoet het OFL aan je verwachtingen?

Ik geloofde in de missie van het OFL en ik wist wat me te wachten stond door de vacature. Het plaatje klopte gewoon voor mij. Maar wat ik niet had verwacht was de gigantische wereld van de rijksoverheid – de stakeholders en enorme krachten die op elkaar inwerken. Hebben we het bijvoorbeeld over klimaat, dan komen daar grote spelers bij kijken. Denk aan Shell, Tata Steel maar ook bijvoorbeeld Schiphol en KLM. Persoonlijk houd ik van zulke grote vraagstukken. Maar de kracht van het rijk zit ‘m in de keuzes die gemaakt worden.

Wat was je ervaring met het project ‘Agenda Natuurinclusief’ en wat was jouw rol daarin?

Ik vond de Agenda Natuurinclusief een heel bijzonder project. Iedereen zal wel een favoriet project hebben wat bij hem of haar past, en voor mij was dat de Agenda Natuurinclusief.

Het project begon als een verzoek om tot een samenwerking te komen over het begrip ‘natuurinclusief’. Hoe kunnen we Nederland natuurinclusief maken, dus met de natuur meewerken in plaats van haar kapot maken. Daar moet je voor kunnen omdenken, dat is lastig maar wel erg gaaf. En dan ook nog met zoveel mogelijk partijen om tot een beweging te komen. Het werd echt een beweging van onderop. Dat zie je nu ook bij het Nationaal Klimaat Platform, het OFL-project waar ik nu voor werk. En dat het project met een langetermijnvisie bezig is, sprak me heel erg aan. Het gaat namelijk om het natuurinclusief maken van Nederland voor 2050. Je mag dus de tijd nemen, maar tegelijkertijd moet je ervoor zorgen om betrokkenheid te behouden. Dat was voor mij een leuke uitdaging.

Wat is een hoogtepunt geweest bij de Agenda Natuurinclusief?

De Future Search. Dat was een evenement (een soort ‘summit’) van drie dagen waarvoor we 64 mensen uit verschillende domeinen en met verschillende meningen hebben uitgenodigd om overeenstemming te vinden. Bijna een soort gameshow. Het waren allemaal totaal verschillende mensen die elkaar op een bepaalde manier aanvullen. Hiervoor hadden we een heel systeem uitgedokterd en was het belangrijk dat elk persoon zijn of haar eigen domein goed representeerde. Tegelijkertijd moest dat domein niet te dominant aanwezig Zijn. Je zorgt er dus voor dat de verschillende domeinen in gelijke verhoudingen aanwezig zijn. Maar ook binnen zo’n domein heb je weer mensen die op verschillende posities zitten: op uitvoering, op hoge posities met gezag, mensen met veel kennis, innovators… ook daar houd je rekening mee bij het selecteren en uitnodigen van je deelnemers.  Op zo’n summit komt er dan zoveel energie los. Je laat mensen stapsgewijs voorstellen formuleren met elkaar. Je leert niet alleen over wat ze vinden van elkaar en van elkaars ideeën, maar het gaat vooral over: ‘wat kunnen we samen doen?’.

Wat was de belangrijkste uitkomst van de summit?

De meeste mensen – ook binnen ons netwerk – geloven nog steeds niet dat je met 64 man belangrijke beslissingen kunt nemen. Dan zeggen ze: ‘Dat is een Poolse landdag’. Dan moet ik altijd lachen want ik ben Pools. Het is dus wél mogelijk. Alleen moet je er een heel proces voor inrichten en echt de regie nemen over wie er met elkaar in gesprek moeten gaan en wat er bereikt moet worden. Je neemt regie over het proces, niet op de inhoud. Hoe krijg je mensen mee, dat is de uitdaging.

Met wat voor gevoel gaan de deelnemers van zo’n Future Search naar huis?

Ik heb nu zo’n 5 keer een Future Search begeleid, en eigenlijk gebeurt er elke keer precies hetzelfde. Het maakt dus eigenlijk niet eens uit wat de inhoud is. De deelnemers gaan gewoon door het proces heen met elkaar en voelen opeens die samenwerking. En dan denken ze: ‘’Ja geweldig, dit moeten we vaker doen!’’ Maar zodra ze thuiskomen, vallen ze meestal wel weer terug in hun silo’s. Dan zijn ze weer bezig met hun eigen domein. Mensen kunnen nog zo geïnspireerd thuiskomen, maar dat betekent niet dat de rest vervolgens vanzelf gaat. Dat betekent dat je als procesbegeleider anticipeert: welke structuur of type overleggen hebben mensen - per stap - nodig? Wat willen ze zelf? We begeleiden bij OFL dan ook tot er een natuurlijk moment is dat partijen zelf het proces weer terug in eigendom nemen.

Tot slot: hoe natuurinclusief woon jij zelf?

Na 18 jaar gewoond te hebben in Amsterdam – vanaf mijn studententijd – verhuisde ik naar Noordwijk. We kochten daar een oud huis met een energielabel ‘F’, met de bedoeling dit helemaal op te knappen en te verduurzamen. We willen toewerken naar een energielabel ‘A’. Dus dat betekent: we gaan het helemaal isoleren, we gaan het opknappen, we gaan kijken naar groen (want stel de zomers worden heter, dan wil je niet helemaal de tuin vol met beton hebben). Ook hebben we gekeken naar de mogelijkheden om regenwater op te vangen, de wc niet door te spoelen met drinkwater. Dat soort dingen. Dus is mijn man helemaal losgegaan hiermee, hij weet namelijk veel over bouwen en ik heb daar weer veel van geleerd: over de praktijk! Helaas hebben we een hoop dingen nog niet kunnen uitvoeren, omdat het erg moeilijk bleek met de vergunning en de gemeente. Dat had ik niet verwacht, dat het aan de kant van de gemeente zo’n lastig proces zou worden. We doen dus ons stinkende best, en dan is dit toch onverhoopt wel weer een les over wat de werkelijkheid is: moeilijk verandering realiseren als niet alle partijen samenwerken…

• Meer informatie over de Agenda Natuurinclusief
• Meer informatie over Aardgasvrije wijken
• Meer informatie over het Nationaal Klimaat Platform