Hoe kunnen we de krachten bundelen?
Het OFL doet deze verkenning samen met een aantal OFL-leden en andere organisaties die actief zijn op het terrein van milieu. We organiseren drie werksessies met de centrale vraag: Hoe kunnen we de krachten bundelen voor een gezonde, schone en veilige leefomgeving? Op 1 juli 2024 was de tweede werksessie in een reeks van drie in het Mariënhof te Amersfoort. Daarbij waren circa 25 deelnemers aanwezig vanuit maatschappelijke partijen, het bedrijfsleven en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
‘Om aan de overkant te komen is iedereen nodig’
Na een inleiding van voorzitter Marleen Stikker deelde Wout Kloppenberg aan de hand van zijn tekening de inzichten van de vorige keer. Hij lichtte toe dat het blauw van de zee bedoeld is als een zee van mogelijkheden. Aan de overkant van de zee ligt het einddoel: een gezond, schoon en veilig Nederland. Om aan de overkant te komen is iedereen nodig, klein en groot. De overheid moet de koers bepalen en de boeien uitzetten, zodat iedereen uiteindelijk dezelfde kant op vaart. De beeldspraak van de zee en de verschillende boten sloeg aan en werd omarmd door de deelnemers.
.png)
De tekening met inzichten van de eerste werksessie.
Het doel van werksessie 2 was om nog meer inzicht te krijgen in initiatieven uit de maatschappij. Waar krijgen ze energie van? Wanneer lekt de energie juist weg? Hoe zien zij de samenwerking met de overheid en andere partijen, en wat is daarvoor nodig?
Om met de eerste vraag te beginnen: hoe houden we de energie erin? Uit de gesprekken bleek dat de opstartfase van een idee of project energie geeft, net als samenwerkingen aangaan en tot stand brengen. Een risico daarbij is dat verschillende partijen elkaar kunnen vertragen, of onnodig met elkaar kunnen concurreren.
De traagheid van de overheid wordt genoemd als iets wat veel energie kan kosten. Het rijk is vaak veel meer bezig met de lange termijn. Daarnaast is het gebrek aan lef en een rechte rug binnen de politiek een struikelblok voor veel deelnemers. Veel initiatieven zijn al geholpen bij een klein beetje geld om echte stappen te kunnen zetten, maar moeten daarvoor door heel veel hoepels springen en ingewikkelde procedures doorlopen.
Een handelingsperspectief voor iedereen die verantwoordelijk is voor een schoon, gezond en veilig milieu
Ook werd de vraag gesteld: hoe zorgen we voor een handelingsperspectief voor iedereen die verantwoordelijk is voor een schoon, gezond en veilig milieu?
Hierbij is bewustwording belangrijk volgens de aanwezigen. Iedereen kan een steentje bijdragen, bijvoorbeeld d.m.v. een SIRE-campagne, maar ook (lokale) politici kunnen meer doen. Tegelijk is het belangrijk dat de overheid goede wet- en regelgeving maakt volgens de deelnemers. Het liefst voor de troepen uit, oftewel sturen, en niet alleen volgen. Het moet mensen zo makkelijk mogelijk worden gemaakt om de meest duurzame, gezonde of schone keuze te maken. Deze keuze mag bijvoorbeeld niet duurder zijn dan slechte(re) keuzes.
Tot slot: hoe kunnen de overheid en de samenleving beter samenwerken?
De overheid en maatschappelijke initiatieven begrijpen elkaar soms niet, omdat ze volgens de aanwezigen een andere taal spreken. Een goed gezamenlijk verhaal kan verbindend werken: daarvoor is het wel nodig om de tijd te nemen om naar elkaar te luisteren, en elkaar beter te begrijpen. De term milieu spreekt mensen mogelijk niet zo aan, zo werd geopperd, dus een alternatief hiervoor zou goed zijn. Framing is belangrijk, bleek uit de discussie. Het bedrijfsleven heeft daarnaast veel invloed op de politiek en de overheid, waardoor we soms niet vooruit lijken te komen, terwijl de overheid het bedrijfsleven juist ook in de goede richting kan sturen met wet- en regelgeving.
Gelijkwaardigheid tussen partijen werd belangrijk genoemd tijdens de gesprekken. Zowel in termen van positie, invloed en kennis als geld. Een neutrale procesbegeleider kan helpen om dit te waarborgen. Het helpt als de overheid initiatieven door kan verwijzen naar het juiste loket en het juiste potje. Vertegenwoordigers vanuit IenW gaven aan graag geluiden op te halen in de maatschappij en goede voorbeelden van hoe het wél of óók kan.
Samenvattend:
Enerzijds ervaren sommigen het zetten van kleine stapjes als de manier om het einddoel te halen. Oftewel: de grote problematiek klein maken. Anderzijds worden kleine stappen gezien als een traag proces, waar te weinig beweging uit voortkomt. Dat kan leiden tot moedeloosheid. De woorden die we gebruiken zijn belangrijk, net als een gelijkwaardige positie in de gesprekken. De overheid kan een sturende werking hebben en het bedrijfsleven met regelgeving de goede kant op sturen, en tegelijkertijd maatschappelijke organisaties begeleiden in het vinden van beschikbare fondsen.
> Meer informatie over de OFL verkenning voor het Nationaal Milieuprogramma